Rosnące ceny energii to jeden z powodów, dla których w budownictwie promuje się obiekty energooszczędne. Kiedy o budynku można powiedzieć, że jest on energooszczędny? Z jakich materiałów powstają energooszczędne budynki? Poznaj odpowiedzi na często zadawane pytania o budynki o minimalnym zapotrzebowaniu na energię.

Co to jest dom energooszczędny?

Dom energooszczędnyto budynek mieszkalny, który cechuje się niższym zapotrzebowaniem na energię niż obiekt o tym samym przeznaczeniu, ale wybudowany w tradycyjnej technologii. Obniżenie zapotrzebowania na energię jest bezpośrednio związane z doborem materiałów budowlanych i zastosowaniem innowacyjnych technologii. Znaczenie ma też optymalne usytuowanie obiektu względem stron świata – dzięki temu możliwe jest wykorzystanie w maksymalnym stopniu energii słonecznej.

Budynek energooszczędny – parametry i wymagania

Chociaż wszystkie domy energooszczędne łączy ograniczone zapotrzebowanie na energię (dzięki czemu wpisują się one w zrównoważone budownictwo), to trzeba pamiętać, że poszczególne technologie pozwalają uzyskać różne efekty. Nie bez znaczenia ma też geografia – należy uwzględnić warunki klimatyczne panujące na danym obszarze. Stąd też określenie budynki energooszczędne może oznaczać różne przeciętne roczne zużycie energii na ogrzanie 1 mkw. powierzchni użytkowej. Jak to wygląda w praktyce?

W Polsce przepisy dotyczące energooszczędności zostały zaktualizowane zaledwie kilka lat temu. Aktualne wymagania w tym zakresie precyzuje Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Wynika z niego, że maksymalne zapotrzebowanie na nieodnawialną energię może wynosić:

• 70 kWh/m2 rocznie – w przypadku domów jednorodzinnych (wcześniej 95 kWh/m2 rocznie)
• 65 kWh/m2 rocznie – w przypadku domów wielorodzinnych (wcześniej 85 kWh/m2 rocznie)

Warto pamiętać, że są to wartości maksymalne. W praktyce często przyjmuje się niższe parametry, np. 40 czy 45 kWh/m2 rocznie. Jeżeli zapotrzebowanie budynku jest jeszcze niższe (na poziomie 15 kWh/m2 rocznie), to określa się go jako pasywny. 

Z jakich materiałów budowane są budynki energooszczędne?

Budownictwo energooszczędne często nieprzypadkowo jest określane jako budownictwo ekologiczne budownictwo ekologiczne. Powodem jest dobór materiałów dominujących na placu budowy. Aby zminimalizować zapotrzebowanie na energię, często wykorzystuje się drewno. To surowiec odnawialny, który świetnie sprawdza się w roli konstrukcji nośnej. Ściana o konstrukcji drewnianej może zostać wypełniona m.in. wełną mineralną i tym samym zapewnić dobrą izolację cieplną oraz akustyczną.

Poza wymienionymi wyżej zaletami drewno stosuje się również z innych powodów – wspomnieć wystarczy o tym, że magazynuje ono CO2. Jednocześnie energooszczędne obiekty mieszkalne z drewna mogą powstać m.in. w technologii szkieletowej. W tym przypadku znaczenie ma też czas – domy z drewna buduje się dużo szybciej niż budynki w tradycyjnej technologii. Jednym z powodów jest możliwość prowadzenia prac w dowolnym okresie roku – niekoniecznie w miesiącach letnich.

W ideę energooszczędności doskonale wpisuje się budownictwo modułowe drewniane. Dzięki zastosowaniu prefabrykowanych elementów minimalizowane są straty materiałowe i skracany jest czas budowy, co wpływa na mniejsze zużycie energii w całym procesie realizacji inwestycji. Drewno, jako główny surowiec konstrukcyjny, charakteryzuje się wysokimi właściwościami termoizolacyjnymi, co sprzyja ograniczeniu strat ciepła i poprawia efektywność energetyczną budynku. Modułowe konstrukcje drewniane umożliwiają łatwą integrację z nowoczesnymi systemami ogrzewania i wentylacji, co pozwala osiągnąć jeszcze niższe zapotrzebowanie na energię i zwiększa komfort użytkowania.

Zalety budynków energooszczędnych

Podstawowa zaleta, jaką mają energooszczędne domy i budynki wielorodzinne modułowe, to oszczędności w długiej perspektywie. Budowa obiektów energooszczędnych wymaga zastosowania innowacyjnych technologii, przez co koszty utrzymania budynku są niższe – obniżyć można rachunki zarówno za ogrzanie, jak i schłodzenie obiektu. To sprawia, że inwestycje w domy energooszczędne zwracają się po kilku latach.

Budynek energooszczędnyma też inne zalety – wymienić można:

• Komfort cieplny. Ma on związek zarówno z wykorzystaniem energii słonecznej, jak i wyeliminowaniem strat ciepła. Rezultatem jest stabilna temperatura, dzięki czemu użytkownicy uzyskują optymalne warunki. Jednocześnie lepsze dogrzanie budynku minimalizuje ryzyko wilgoci.
• Korzystny mikroklimat. Ten punkt ma związek z montażem w budynkach energooszczędnych wentylacji mechanicznej. Obecność takiej wentylacji gwarantuje świeże powietrze, a to z kolei nie pozostaje bez wpływu na komfort i samopoczucie użytkowników obiektu.
• Minimalny wpływ na środowisko. Energooszczędny budynek ma niższe zapotrzebowanie na energię, a to ma bezpośrednie przełożenie na emisję CO2. Jeżeli energia nie pochodzi z paliw kopalnych, ale z odnawialnych źródeł energii, to emisja CO2 jest zerowa.

Liczne korzyści oferowane przez budynki energooszczędne obejmują nie tylko sferę finansową, ale również komfort – to właśnie przemawia za wyborem energooszczędnych technologii. Jeżeli dodać do tego coraz bardziej wyśrubowane normy, jakie muszą spełniać nowe obiekty, to energooszczędność okazuje się nie tylko wyborem, ale też koniecznością.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2024 roku oddano do użytku 199 931 mieszkań. Jedynie 1914 z nich, czyli mniej niż 1 proc., stanowiły mieszkania komunalne. Z jakimi wyzwaniami mierzy się budownictwo komunalne w Polsce? I jak prezentuje się jego przyszłość?

Co to jest budownictwo komunalne?

Budownictwo komunalneto jedna z gałęzi budownictwa mieszkaniowego, której rolą jest zaspokajanie przez gminy potrzeb mieszkaniowych swoich mieszkańców. Ponieważ mieszkania komunalne stanowią własność gminy, to dostęp do nich jest ograniczony. Aby otrzymać mieszkanie komunalne, zainteresowana nim osoba musi złożyć wniosek i spełnić określone kryteria, w tym zwłaszcza dochodowe – jej dochód musi dawać gwarancję opłacania czynszu, ale jednocześnie nie może być zbyt wysoki.

Na pytanie, czym jest budownictwo komunalne, można też odpowiedzieć z perspektywy potencjalnych najemców. Mieszkanie komunalne to dla wielu osób często jedyna dostępna opcja, gdyż zarówno zakup nieruchomości, jak i wynajem lokalu na warunkach komercyjnych jest poza ich zasięgiem.

Aktualna sytuacja budownictwa komunalnego w Polsce

Dane o budownictwie mieszkaniowym w Polsce zbiera i publikuje Główny Urząd Statystyczny (GUS). Jak prezentuje się w liczbach budownictwo komunalne w Polsce? Odpowiedź znajduje się w raporcie „Budownictwo mieszkaniowe w okresie styczeń-grudzień 2024 r.”, z którego wynika, że:

• W ubiegłym roku do użytku oddano 1914 mieszkań komunalnych, z czego 127 w grudniu.
• W grudniu 2024 r. rozpoczęto budowę 612 mieszkań komunalnych. To prawie 19-krotnie więcej niż w grudniu 2023 r.

Biorąc pod uwagę potrzeby i długie listy oczekujących, w Polsce powstaje niewiele mieszkań komunalnych. Ale możliwe, że sytuacja się zmienia – nadzieję na to dają wyniki za grudzień zeszłego roku.

Wyzwania w budownictwie komunalnym

Samorządy, które są odpowiedzialne za budowę mieszkań komunalnych, niechętnie rozpoczynają nowe inwestycje. Lista powodów jest długa – za główne wyzwania uznaje się:

• Ograniczone zasoby gruntów. Brak odpowiednich działek to jedna z przyczyn, dla których inwestycje nie mogą ruszyć – w pierwszej kolejności trzeba pozyskać optymalnej wielkości parcele. Rozwiązaniem tego problemu mogą być modułowe mieszkania komunalne. Modułowe obiekty mogą powstawać na niewielkich działkach, również o niekorzystnych proporcjach.
• Ograniczone środki finansowe. W budżetach gmin często brakuje środków na budowę nowoczesnych mieszkań komunalnych, które nie będą odbiegać standardem od lokali dostępnych na rynku. W tym przypadku rozwiązaniem również może być budownictwo modułowe, gdyż jako nowoczesna technologia pozwala ono optymalnie wykorzystać środki i zapewnić mieszkania wysokiej jakości. Przykładem może być: Budownictwo modułowe jako idealne rozwiązanie dla inwestycji współfinansowanych z KPO.
• Zaległości czynszowe. Ponieważ część najemców mieszkań komunalnych zalega z płatnościami, to samorządy postrzegają budownictwo modułowe w kategoriach problemu. Niwelować mogą go nowoczesne mieszkania komunalne, które są tanie w utrzymaniu. Niskie koszty utrzymania wynikają z tego, że podczas ich budowy wykorzystuje się innowacyjne technologie, które znacząco obniżają zapotrzebowanie na energię i ciepło.

Przykłady nowoczesnych inwestycji komunalnych w Polsce

Gminy, które dostrzegają zalety posiadania własny zasobów mieszkaniowych, często szukają alternatyw dla tradycyjnych metod wznoszenia budynków. Dobrym przykładem jest budownictwo modułowe. Co to jest budowa modułowa? Terminem „budynek modułowy” określa się obiekty, które powstały w oparciu o prefabrykowane moduły o drewnianej konstrukcji nośnej. Unihouse w gminach na terenie całej Polski zrealizował już kilka takich budynków. Gdzie?

Modułowe budownictwo komunalne w Polsce – przykłady:

• Kamienna Góra. Tutaj powstał 24-mieszkaniowy budynek komunalny. Obiekt ma 4 kondygnacje, w tym 1 żelbetową i 3 w technologii modułowej. Termin realizacji nie przekroczył 12 miesięcy, z czego przez 3,5 miesiąca moduły powstawały w fabryce, a ich montaż na placu budowy zajął 5 dni.
• Małkinia Górna. Modułowy budynek komunalny w Małkini Górnej został wybudowany w formule partnerstwa publiczno-prywatnego. Zgodnie z projektem na 4 kondygnacjach powstało 40 mieszkań o powierzchni od 35 do 40 mkw. Do budowy wykorzystane zostały 33 moduły.

Przyszłość budownictwa komunalnego w Polsce

Czy sytuacja budownictwa komunalnego w Polsce może się w najbliższych latach zmienić? Nadzieję daje nie tylko budownictwo modułowe, które pozwala w krótkim czasie dostarczyć energooszczędne, komfortowe i nowoczesne budynki, ale również rekordowy budżet przewidziany na mieszkalnictwo – 5 mld zł. Duża część tej puli zostanie przeznaczona właśnie na budownictwo komunalne. Samorządy mogą z kolei pozyskać środki, korzystając z dofinansowania z Banku Gospodarstwa Krajowego.

Wykorzystanie innowacyjnych, ekologicznych technologii ułatwi uzyskanie dofinansowania inwestycji oraz obniży koszty eksploatacji nowych budynków komunalnych. To korzyść zarówno dla inwestorów (czyli gmin), jak i przyszłych najemców.